BEYİN DEĞİŞEBİLİR: NÖROPLASTİSİTE, DEPRESYON VE STRES ÜÇGENİ
Nöroplastisite veya beyin plastisitesi; beynin yapısal ve fizyolojik olarak değişme, adapte olabilme yeteneğidir. Beyindeki nöronların ve oluşturduklar sinapsların (nöronların ,diğer nöronlara ya da kas, salgı bezi gibi hücrelere mesaj yollamasına olanak sağlayan nöronlar arası boşluk) içsel ve çevresel uyaranlara ve değişimlere tepki olarak gösterdikleri yapısal ve işlevsel değişiklikleri kapsar. Nörogenez ise yeni sinir hücrelerinin yani nöronların üretilmesidir. Nöroplastisite öğrenme, unutma, hatırlama gibi faaliyetlerin yanında beyindeki yaralanma ve bozulma gibi durumlarda beynin kendini iyileştirmesinde önemli bir rol oynar. Çocukluk döneminde nöroplastisite süreçlerinin daha hızlı ilerlediği düşünülse de son araştırmalarla beynin bu yeteneğinin yetişkinlikte de devam ettiği anlaşılmıştır.
Stres
Nöroplastisiteyi etkileyen en büyük faktörlerden biri yaşlanma ve nörodejeneratif hastalıkların(Alzheimer, Parkinson vb.) yanı sıra strestir. Stres ve stres durumunda salgıladığımız kortizol gibi hormonlar beynimizin nöroplastisite ve nörogenez kapasitesini olumsuz yönde etkiler. Stresin bu gibi bir çok etkisinden kurtulmak için meditasyon,spor gibi faaliyetlere yönelebilir beslenmemize ve uyku düzenimize dikkat edebiliriz.
Nöeoplastisite ve Hastalıklar
Nöroplastisitenin anlaşılabilmesi Alzheimer hastalığı, inme, beyin tümörleri ve Parkinson hastalığı gibi dejeneratif hastalıklar için önem teşkil etmektedir. Bu dejeneratif hastalıkların yanı sıra güncel araştırmalar gösteriyor ki beynin hipokampus ve amigdala gibi duygudurumun oluşmasında etkili olan yapılarında nöroplastisite yeteneğinin yetersiz kalması, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıkların gelişmesinde de önemli rol oynuyor olabilir.
Nöroplastisitenin gerçekleşebilmesi için beynin bilgi elde edebilmesi, bu bilgilere dayanarak geleceğe yönelik yanıtlar verebilmesi gerekir. Bellekte bilginin depolanması,bir araya getirilmesi ve filtrelenmesi gibi süreçlerin sinapslarda bazı değişimlere yol açtığı da düşünülmektedir. Bu faktörleri ve nöroplastisitenin bellek için önemini göz önüne alırsak bu süreçlerde meydana gelecek olan herhangi bir aksama, duygudurum bozuklukları gelişmesine neden olabilir.
Güncel araştırmalarla da beraber nöroplastisite ve depresyon arasındaki ilişki daha çok gündeme gelmekte ve depresyonun oluşumunda bir noroplastisite bozukluğunun rol oynayabileceği inancı giderek güçlenmektedir.
Nöroplastisite Kapasitemizi Nasıl Geliştirebiliriz?
Fiziksel egzersiz: Fiziksel egzersiz sağlığa olan bir çok faydasının yanında nöroplastisite kapasitemizi de olumlu yönde etkiler. Nöroplastisite kapasitemizi arttırmak için ilginizi çeken bir spor branşına yönelebilir, doğa yürüyüşlerine çıkabilir, bisiklet sürebiliriz.
Meditasyon: Meditasyon ve yoga gibi faaliyetler hem fiziksel hem zihinsel olarak sizi rahatlatacak stresle başa çıkmanıza yardım ederken nöroplastisite kapasitenizi de olumlu yönde etkileyecektir.
Rutinin dışına çıkmak: Müzik aleti, dans veya sanat gibi yeni hobi alanları edinmek yeni yerler keşfetmek ve hatta yeni bir dil öğrenmek zihnin nöroplastisite kapasitesini olumlu yönde etkileyecektir.
Beslenme ve uyku düzeninize dikkat etmek: Uyku zihnin ve bedenin besin kaynağıdır. Biz uyurken zihnimiz, bedenimiz ve beynimiz hem dinlenir hem yenilenir hem de kendini onarır.Bedenin ve zihnin gereksinimleri doğrultusunda beslenmek ve yeterli uyku düzeni nöroplastisite için önemli bir faktördür.
Kitap okumak: Kitap ve yeni kurgular okumak düşünme becerisini,kelime dağarcığını ve empati yeteneği gibi konulardaki olumlu etkilerin yanı sıra nöroplastisite yeteneğini arttırır,beyin bağlantılarını güçlendirir.
Hafıza oyunları ve bulmacalar: Hafızanızı, nöroplastisite kapasitenizi geliştirmek için bulmaca çözebilir, hafıza oyunları oynayabilirsiniz.
REFERANSLAR
1.Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi / DÜ Sağlık Bil Enst Derg Journal of Duzce University Health Sciences Institute / J DU Health Sci Inst ISSN: 2146-443X sbedergi@duzce.edu.tr 2019; 9(1): 31-38.
2.Gürpınar D, Erol A, METE L. Depresyon ve Nöroplastisite. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2007;17(2): 100-10.
3.Uzbay T.Anksiyete ve Depresyonun Nörobiyolojisi.Klinik Psikiyatri Dergisi. 2004; 1(2): 58-62.
4.Gönül AS, Akdeniz F Depresyon, nöroplastisite, nörogenesis ve nörotrofik faktörler. Klinik Psikiyatri Dergisi 2002;5(Ek Say› 4):51-56.
5. Başaran D. C., Yıldırım F, Ekenci B. Y., Kılıç S, ve Ülgen P.. Nöroplastisite ve Güncel Yaklaşımlar. Başkent üniversitesi, 15.öǧrenci sempozyumu sunumu. 2013
Tepki Ekle
