Psikolojide Bugün

Ergenlik Döneminde Algılanan Ebeveyn Tutumunun Benlik Saygısına Etkisi

Ergenlik dönemi, çocukluk ile yetişkinlik arasında geçiş köprüsü görevi gören ve kişilik gelişimindeki en önemli aşamalardan biridir (Aydın, 2019). Dünya Sağlık Örgütü 10-18 yaş grubunu ergen olarak tanımlamaktadır (aktaran Erbil vd., 2006). Bu yaş aralığı bireyler için oldukça stresli ve fırtınalı geçebilir. Zira bu dönem biyolojik, psikolojik ve özellikle fiziksel değişimlerin yoğun görüldüğü bir dönemdir (Özmen, 2007). Bu değişimler ergenlerin kendilerine yöneldikleri ve başkalarının onlar hakkında ne düşündüklerine dikkat ettikleri süreci de beraberinde getirir (Çiftçi, 2018). Bu edilgen tavır özellikle benlik saygısını etkilemektedir. Çünkü benlik saygısı kişinin kendini yeterli görmesiyle ilişkilidir ve bu yeterlilikte bireyin çevrenin tutumlarına karşılık algıladığı değerlendirme üzerine olumlu ya olumsuz bir sonuca ulaşır (Aydın, 2019).

Teslimenur Keskin

Mayıs 30, 2024 - 17:22

Mayıs 30, 2024 - 17:51

0 19

Ergenlik Döneminde Algılanan Ebeveyn Tutumunun Benlik Saygısına Etkisi

Çocuğa gelişim süresi boyunca destek olan ve hayatı boyunca aktif rol oynayan ailenin, çocukla iletişime geçme şekli özellikle ergenlik döneminde büyük önem taşır (Erbil vd., 2006). Çünkü ergenler, ailelerinin onlara karşı sergilediği tutum ve davranışları kendi dünyalarında yorumlarlar. Aileler çocuklarının her birine eşit davrandıklarını düşünseler de kardeşler arasında paylaşılan çevre ve aile yaklaşımı aynı değildir. Dolayısıyla ergenin algıladığı ebeveyn tutumları baskıcı, hoşgörülü, anlayışlı ya da agresif olarak tanımlanabilir (Aydın, 2019; ayrıca bknz, Yavuzer, 1979).

Bu değişimler ergenlerin kendilerine yöneldikleri ve başkalarının onlar hakkında ne düşündüklerine dikkat ettikleri süreci de beraberinde getirir (Çiftçi, 2018). Bu edilgen tavır özellikle benlik saygısını etkilemektedir. Çünkü benlik saygısı kişinin kendini yeterli görmesiyle ilişkilidir ve bu yeterlilikte bireyin çevrenin tutumlarına karşılık algıladığı değerlendirme üzerine olumlu ya olumsuz bir sonuca ulaşır (Aydın, 2019). Literatüre baktığımızda birçok tanımlanan aile tutumu görebiliriz. Ancak ben bu makalede karşımıza en çok çıkan demokratik ve otoriter ailelerin tutumları üzerinden ergenin benlik saygısının nasıl etkilendiğini açıklayacağım.

Otoriter tutum, sürekli denetim gerektiren, kısıtlayan ve hoşgörünün az olduğu bir tutumdur. Bu tutumu benimseyen aileler genellikle çocukları ile sağlıklı iletişim kuramaz, onlar yerine kara verir ve çocuklarının isteklerini, ihtiyaçlarını tam olarak anlamazlar. Disiplini sağlamak adına ceza sistemini kullanan bu ailelerde ödül ise genelde takdir veya sevginin gösterilmesidir. Tüm bu sistem içerisinde çocuk kendini keşfedemez (Alisinanoğlu, 2003; Özmen, 2007; Güngör, 2012). Demokratik aile tutumu ise çocukların gereksinimlerinin farkında olan aynı zamanda da denetimini anlayış içerisinde sürdürür. Demokratik aile tutumunda da kurallar ve yaptırımlar vardır. Ancak otoriter aile tutumundan farklı olarak çocuğun isteklerine ve görüşlerine saygı duyulur, çocuğa birey olarak yaklaşılır. Sergilenmeye çalışılan bu tutumlar, çocuğun kendini tanıması ve benliğini geliştirebilmesi için ona fırsat tanır (Başal vd., 2014; Özmen, 2007).

Yapılan çalışmalar ve literatüre bakıldığında bu iki aile tutumu ergenlerin benlik saygısını farklı şekilde etkilemektedir. Demokratik aile tutumuyla büyüyen çocuklar daha özgüvenli, çevreyle iletişim kurabilen, uyumlu olurken otoriter tarzda büyüyen çocuklar agresif, çekingen, özgüvensiz olabiliyorlar. Bunun sebebi ise demokratik aile tutumunda çocuk sergilediği davranışları kendi tercih eder ve bunun sonucunda da öğretici nitelikte cezalar ile yanlışını daha iyi anlar. Ancak otoriter ailelerde ise çocuğu baskılayarak onun kendini açıklamasına izin verilmez. Bu da ergenlik döneminde çocuğun çevreden onay almasına, hata yapmaktan korkmasına ve benlik saygısını yeterince geliştirmemesine neden olur (Aydın, 2019; Dilek ve Aksoy, 2013). Aile tutumları ve ergenlerdeki benlik saygısını inceleyen araştırmalarda bunu desteklemişlerdir ve bu doğrultuda sonuca ulaşmışlardır (Aydın, 2019; Dilek ve Aksoy, 2013).

Sonuç olarak benlik saygısını Lewin’in baktığı açıdan yaklaşacak olursak yaşam bir sahneyken benlik saygısı da kişinin duymak istediği alkıştır (aktaran Dilek ve Aksoy, 2013). Ergen bireyler ise bu alkışı önce ailelerinden beklerler ve ona göre davranış, tutum sergilerler. Bu nedenle ergenler ile ebeveynlerin karşılıklı iletişimi çok önemlidir. Nitekim ki yapılan birçok çalışma demokratik aile tutumu algılayan ergenler olumlu benlik saygısı sergilerken, otoriter aile tutumuna sahip ergenlerin ise olumsuz benlik saygısı geliştirdiğini göstermektedir.

Referanslar

Alisinanoğlu, F. (2003). Çocukların denetim odağı ile algıladıkları anne tutumları arasındaki

ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 97-108.

https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26133/275262

Aydın, E. (2019). Ergenlerin algılanan anne baba tutumlarının benlik saygısı ve psikolojik

iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış lisans tezi]. Erzincan Binali

Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.

https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/257518/yokAcikBilim_10246104.pdf?sequence=-1

Aydoğdu, F., & Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından

değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 569-585.

http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/38279.pdf

Başal, H. A., Kahraman, P. B., Derman, M. T., Kahraman, Ö., & Sümer, H. (2014).