Jonah (Yunus) Kompleksi

Maslow, İhtiyaçlar Hiyerarşisi piramidinin son basamağını kendini gerçekleştirmeye ayırmıştır, bu  basamağa ulaşabilmenin de bireyin kendini tanıması, sorumluluklarının farkında olması, çeşitli beceriler elde etmesiyle mümkün olabileceğini savunmuştur. Bunları gerçekleştirebilen birey kendini gerçekleştirmiş olacak ama Jonah Kompleksi’ne göre bu son basamağın getirdiği iyi hissetme, başarı hazzı, iyi tanınma, takdir görme ya da alkışlanma gibi güzel gelişmelerin yanında bazı olumsuz duygu ve düşünceler de olabiliyor. Belki kulağa inanılmaz geliyordur ama insanların başarı sonucunda üstlendiği daha büyük beklentiler, sorumluluklar, devamlılıklar ve bir bilinmeyene dair kaygı/korku, kompleksin temel kaynağı olmaktadır. Birey başarılı olduğu bir şeyi yapmaktan kendini neden alıkoysun ki? Çünkü çok başarılı olan birey bulunduğu ortamdan sivrilerek göze batabilir bu da onu dışlanmaya hatta yalnızlaştırmaya kadar sürükleyebilir. Diğer yandan başarılı olan bir birey süreç içerisinde yeni bir ortama ayak uydurmak, yeni bir çevreye hâkim olmak ve belki de bu ortama ayak uydurmak için yeni bir tarza sahip olma gayretine girmesi gerekecektir. Yani hem değişimden hem de yenilikten korku duymak Jonah Kompleksi’nin en yoğun duygusu olabilmektedir.

Jonah Kompleksi ‘nin bir diğer sebebi de sosyal medyada olumsuz duyguların hiç yaşanmıyormuş gibi yansıtılmasıdır. Sosyal medyada herkes en yetenekli, en güzel, en ışıltılı bir hayat içindeymiş gibi olumsuz hallerini gizlemektedir. Belki de insanlar yaşamayı hedef edindikleri hayatı sosyal medyada istedikleri gibi yansıtabildikleri için oraya kaçıyorlardır. Sonrasında çevrenin beklentilerini karşılamak için girilen Jonah Kompleksi’nin yaşattığı kaygının ve korkunun sonucunda sosyal medyada sahte paylaşımlar yapılmaktadır. Yani olmadığımız gibi, yapamadığımız gibi değil de istediğimiz gibi görünmeyi sağlıyoruz. Birbirinin sahte paylaşımlarına şahit olan birey, yetersizlik duygusunun depreşmesiyle taşıyamayacakları sorumluluklar almaya başlar. Oysaki Maslow’a göre kendini gerçekleştirmiş kişi başkalarının beklentilerine ve paylaşımlarına göre yaşamaya ihtiyaç duyma(malı)z!

Kendini gerçekleştirmiş birey, sahip olduklarıyla mutlu olabilen ve hedeflerine ulaşmak için çaba gösteren bir bireydir. Bunu başarabilen kişi Jonah Kompleksi’nin korku ve kaygı duygusundan kendini koruyabilmektedir. Jonah Kompleksi, birey için ardı arkası kesilmeyen bu olumsuz duygular zincirini doğuruyor. İlk kaygıdan sonra yeni bir kaygı ve onun da getireceği bir kaygı daha ortaya çıkıyor. İlk aşamada kişisel ve minimalist olan bu kaygılar farkına varılmadıkça ve kabullenilmedikçe hayatta daha büyük bir alanı işgal edebiliyor.

Birey, bu kompleks sonucunda kendini güvende hissedebileceği, kimsenin ondan bir beklentisinin olmayacağı, performansının eleştirilemeyeceği tercihlerde ve ortamlarda bulunmaya başlıyor. Bu durum da kişiyi yalnızlaşmaya itebilmektedir. Aslında birey başarabildiklerini gözden kaçırarak başaramadıklarına odaklanıp kendini aşağı iter ve kendi kendini sabote eder. Bana göre Jonah Kompleksi, ‘bireyin bir elmayken kendini elma kurduna dönüştürme serüvenidir’.

Elma kurdu değil de elma kalabilmenin yolu ise bireyin kendisine objektif ve dürüst olmasından geçmektedir. Motivasyon sayfalarına ya da sosyal medyadaki sahte paylaşımlara bakmadan birey kendini tanıyarak yapabileceklerinin farkına vardığında Jonah Kompleksi’nden tamamen uzak durabilmektedir. İhtiyaçlar Hiyerarşisinin son basamağı kendini başkalarına göre değil de kendine göre gerçekleştirebilmektir.